قدیمی ترین قنات جهان

قدیمی ترین قنات جهان را از این سایت دریافت کنید.

قنات قصبه

قنات قصبه

مختصات: ۳۴°۱۷′۲۴″ شمالی ۵۸°۳۹′۱۶″ شرقی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

قنات قصبه شهر میراث جهانی یونسکو

مکان ایران

معیار ثبت فرهنگی: iii, iv

شمارهٔ ثبت ۱۵۰۶–۰۰۱

تاریخ ثبت ۲۰۱۶ (طی نشست چهلم)

در خطر؟ بله اطلاعات ثبت ملی شماره ثبت ملی ۲۹۶۳

قنات قصبه شهر گناباد

نام قنات قصبه شهر گناباد

کشور ایران بخش شهر مرکزی اطلاعات اثر

کاربری کنونی تاریخی، گردشگری و کشاورزی

دیرینگی بیش از ۲۵۰۰ سال

اطلاعات بازدید امکان بازدید دارد قنات قصبه گناباد موقعیت خراسان رضوی منطقه گناباد طول ۳۳ کیلومتر

قنات قصبه شهر گناباد (کاریز گناباد) عمیق‌ترین و قدیمی‌ترین کاریز جهان است. آنگونه که از منابع کهن و همچنین سفرنامه ناصر خسرو و منابع شفاهی بر می‌آید آن را قنات کیخسرو می‌گفته‌اند.[۱]

کاریز گناباد بخش متروک شده

فنجان یا ساعت آبی کاریز زیبد گناباد

ثبت کاریز گناباد در میراث جهانی یونسکو[ویرایش]

قنات ایرانی در اجلاس استانبول ترکیه در تاریخ ۲۴تیرماه ۱۳۹۵ در فهرست آثار ثبت شده در یونسکو قرار گرفت کاریز گناباد نیز از جمله قناتهای ثبت شده بود.[۵][۶]

پرونده کاریز گناباد در سال ۱۳۹۳برای ثبت در میراث معنوی و ملموس بشریت به یونسکو ارسال شد و پس از رسیدگی به عنوان قنات ایرانی در یونسکو به ثبت رسید. کاریز قصبه گناباد در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۹۶۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.[۲][۳] مربوط به ۲۵۰۰[۴] تا ۲۷۰۰ سال پیش و تنها اثر پیشنهاد شدهٔ خراسان بزرگ به سازمان جهانی یونسکو برای ثبت است که در شهر گناباد در جنوب استان خراسان رضوی واقع شده‌است.[۵]

کاریز قصبهٔ شهر گناباد که یکی از شاهکارهای آبی جهان است،[۴] و از دو رشتهٔ اصلی و شش شاخهٔ فرعی تشکیل شده‌است و مادرچاه آن در دامنهٔ شمالی سیاه کوه و خروجی کنونی قنات در جنوب محلهٔ معروف به قصبهٔ شهر قرار دارد. طول این قنات بیش از ۳۳ کیلومتر است[۶] و عمق مادرچاه اصلی در انتهای رشتهٔ «دولاب نو» با توجه به شیب زمین حدود ۳۰۰ متر (۵+-) و میزان آب دهی آن بیش از ۱۳۰ لیتر در ثانیه‌است.

تاریخ قنات قصبه[ویرایش]

قنات قصبه بدون شک با جنگ بزرگ تاریخ ایران کیخسرو پیوند دارد. در اکثر منابع تاریخی گناباد شهری قدیمی نامیده شده و از جنگ دوازده رخ و جنگ فرود که در این منطقه روی داده‌اند یاد شده‌است. در علت نام گذاری گناباد اقوال متعددی گفته شده که در بعضی به کیخسرو و گیو و گودرز و جنگ دوازده رخ اشاره شده‌است. اما صریح‌ترین قول را ناصر خسرو نقل کرده و پس از توصیف کاریز گناباد نوشته‌است و گویند کیخسرو فرموده‌است کردند (ساختند). گناباد را در منابع عربی و اسلامی جَنابد و کَنابد و گنابذ و ینابد نیز ثبت کرده‌اند. در مورد ریشه و وجه تسمیه این شهر اقوال مختلفی مانند گیوآباد - گناه آباد - گون آباد - گَوَن آباد- کَن آباد مطرح است که برخی از آن‌ها عبارتند از:

گُن به معنای دیو باشد و از آن جهت گناباد گفته‌اند که حفر قنات قصبه کار انسان‌های عادی نبوده‌است.

گنابد جمع گنبدها بوده زیرا که در شهر گنابادِ قدیم، تمام منازل به صورت گنبدی ساخته می‌شده‌است؛ لذا در بعضی منابع عربی جنابذ جمع معرب گنبد بکار رفته‌است.

گناباد در اصل گُون آباد بوده و گون در ترکی به معنای خورشید می‌باشد.

در اصل گَوَن آباد بوده، به لهجه محلی گُوُن یا گَوَن گیاهی است که در منطقه گناباد زیاد می‌روید از این رو آن را گون آباد نامیده‌اند که بر اثر کثرت استعمال به گناباد تغییر یافته‌است. (تابنده ۱۳۴۸)

. گناباد در اصل کن آباد بوده به دلیل کناتها و کندن قنات (لباف خانیکی)

گناباد در اصل گیو آباد بوده زیرا گیو و گودرز مدتی در جنگ دوازده رخ و جنگ پشن حاکم ساکن در منطقه بوده‌اند. (استرآبادی در بحیره و حمدالله مستوفی) کل منطقه ای که در دوره اسلامی قهستان نامیده شده و بعد به قاینات مشهور گردیده را در عهد قدیم گنابد می‌گفته‌اند چنانچه سیاه کوه و رشته کوه قهستان را هم در دوره ای کوه گنابد گفته‌اند.

۷. گناباد در اصل گناه آباد بوده به دلیل اینکه در جنگ دوازده رخ بر خلاف میل کیخسرو، ‏پیران ویسه کشته شد و کیخسرو امپراتور ایران بسیار ناراحت شد و آنرا گناهی بزرگ شمرد و پیران را دشمنی خردمند و دانا نامید که نباید کشته میشدبه کفاره این گناه دستور کندن چند کاریز در منطقه داد و آنجا گناباد نامیده شد. (عجم۱۳۸۳) بعضی آنرا منسوب به گناه بهمن کرده‌اند. (یاحقی ۱۳۷۴) این شهر دارای چهار کاریز است: قنات قَصَّبه شهر، عمیق‌ترین قنات‌های ناحیه خراسان در این منطقه قرار دارد. قسمت مرکزی گناباد را در دوره ای قصبه شهر می‌نامیدند. حمد ا… مستوفی در کتاب نزهه القلوب «جنابذ» را به کار برده‌است. در برهان قاطع نیز کلمه کنابد را آورده و می‌گوید:کنابد نام جایی و مقامی است و در آنجه کوهی است که گودرز سرلشکر کیخسرو آنجا فرود آمده بود ودر آنجه بیژن دو سه برادر پیران را به چند مصاف کشت. در فرهنگ نو بهار و همچنین فرهنگ انجمن آرای ناصری به صورت «کنابد» آمده‌است و نوشته شهری در خراسان است اصل آن گوناباد بوده که کوه گناباد مقام ایرانیان در جنگ دوازده رخ بوده و جای تورانیان دشت زیبد بوده‌است. همچنین نوشته‌است زیبد کوهی است از جبال خراسان تا کنابد سه فرسنگ فاصله دارد و برهان جامع نوشته نام صحرایی است که جنگ یازده رخ در آن اتفاق افتاده‌است در قاموس اللغه" گوناباد و جنابذ آمده‌است. کنابد نام جایی است در خراسان، نزدیک آن کوهی است که جنگ یازده رخ در آن واقع شده‌است. در بحیره استر آبادی نوشته‌است: گونابد او را جنابد گفته‌اند و «گنابد» نیز قول صحیح ایست که (گیو) پسر گودرز ساخته و حصاری محکم دارد و همچنین نوشته‌است قبر پیران ویسه بر سر آن کوه است (درصوفه) که چشمه ای از زیر قدم او می‌ریزد اعتقاد مردم آن است که چشم هر که درد کند به زیر آن چشمه برود که به‌صورت قطره چکان است چون قطره ای بر چشمانش چکد شفا یابد. در هفت اقلیم تألیف امین احمد رازی می‌نویسد :جنابد که بعضی به جنابد و برخی «گوناباد» ‏اعتبار کرده‌اند از ابنیه (گیو) پسر گودرز فرمانده جنگ دوازده رخ است. در کتاب فرهنگ ایران، جلد نهم که در چاپخانه ارتش سال یکهزار و سیصد و نه چاپ شده می‌نویسد: از آثار معلوم می‌شود گناباد یکی از شهرهای قدیمی است که در زمان سلاطین هخامنشی ایجاد شده و قرائنی از قبیل قبر پیران ویسه (درصوفه)، قلعه فرود، قلعه رستم و قلعه معروف به پشنگ در آنجا وجود دارد. ‏ ‏گودرز و گیو مدتی فرمانروای منطقه گناباد بوده و برای کیخسرو نیز که برای جنگ دوازده رخ به زیبد آمده بود کاخی ساخته بودند که کاخ کی یا کاخک بدان منسوب است. (مجله دریای پارس، «جنگ دوازده رخ درسها و عبرتها»، محمد عجم). یکی دیگر از جنگهای دوره کیخسرو جنگ بهرام و فرود است ولی وقتی نشان سیاوش، خال سیاه را به روی بازوی فرود می‌بیند او را می‌شناسد و از اسب پیاده شده، در برابرش سربر خاک می‌نهد. پس دخمه ای شاهوار در آن کوهسار بنا می‌کنند، تن و بدن فرود را می‌آرایند و زرسپ و ریونیز را در کنار فرود به دخمه می‌سپرند. پس از پیروزی بر تورانیان کیخسرو به خاطر خون برادرش که بیگناه در این خاک ریخته شد با مشورت کَوی‌ها، کَرپنان و ارتو فرمان داد قناتی بزرگ (قنات قصبه) را در این منطقه احداث کنند.[۷][۸] .[۹]

منبع مطلب : fa.wikipedia.org

قدیمی ترین قنات جهان در کدام شهر است؟

قنات قصبه شهرستان گناباد با سابقه بیش از 2500 سال به عنوان قدیمی و عظیم ترین قنات کشور شاهکار تمدن تاریخ بشر در تامین آب و چشم انداز توسعه گردشگری در این منطقه و میزبان گردشگران داخلی و خارجی است.

قدیمی ترین قنات جهان در کدام شهر است؟

قنات قصبه شهرستان گناباد با سابقه بیش از 2500 سال به عنوان قدیمی و عظیم ترین قنات کشور شاهکار تمدن تاریخ بشر در تامین آب و چشم انداز توسعه گردشگری در این منطقه و میزبان گردشگران داخلی و خارجی است.

کد خبر: ۲۱۸۸۸۲

تاریخ انتشار: ۰۱ فروردين ۱۳۹۸ - ۱۶:۰۰

قنات قصبه شهرستان گناباد با سابقه بیش از 2500 سال به عنوان قدیمی و عظیم ترین قنات کشور شاهکار تمدن تاریخ بشر در تامین آب و چشم انداز توسعه گردشگری در این منطقه و میزبان گردشگران داخلی و خارجی است.

به گزارش صدای ایران، قنات قصبه گناباد که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است عنوان طولانی ترین قنات جهان را به خود اختصاص داده و یکی از آثار رمزآلود ایران محسوب می شود چرا که هنوز سوالات بسیار در باره آن وجود دارد و نقشه آن در نوع خود بی نظیر است.

شاهکار 2500 ساله

این قنات شاهکاری از پیوند هنر، دانش، تکنولوژی و مدیریت منابع آب است که مهمترین شاخصه آن عمق مادر چاه، تکنولوژی حفر قنات و نیز شیوه بهره برداری آب می باشد که آن را به یکی از جاذبه های تاریخی و مهندسی جهان تبدیل کرده است.

قنات قصبه بنای تاریخی، گردشگری و مفید برای کشاورزی است که در سال 1379 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 2963 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

این قنات از 2 رشته اصلی و 6 شاخه فرعی تشکیل شده‌ و مادر چاه آن در دامنه شمالی سیاه کوه و مظهر کنونی قنات در جنوب محله معروف به قصبه شهر (کوی شرقی) قرار دارد.

طول این قنات بیش از 33 کیلومتر است و عمق مادرچاه اصلی در انتهای رشته 'دولاب نو' با توجه به شیب زمین حدود 300 متر و میزان آبدهی آن بیش از 130 لیتر در ثانیه ‌است.

از جمله تدابیر به کار رفته در معماری این قنات تعدد چاه های آن می باشد که به بیش از 470 حلقه می رسد.

تعدد چاه ها سبب پیشگیری از کور شدن چاه ها توسط دشمنان هنگام حمله و همچنین کاهش وزن طناب در زمان حفر و تخلیه چاه ها شده است.

از دیگر موارد آن می توان به 2 شاخه شدن در فاصله 683 متری کانال اصلی و سپس 6 شاخه شدن کانال ها به دلیل پیشگیری از ریزش احتمالی و قطع جریان آب اشاره کرد.

قنات قصبه هم اکنون با بازگشایی 500 متر اولیه برای بازدید گردشگران آماده شده و مابقی مسیر آن نیازمند مستحکم سازی و ایجاد امکانات رفاهی است.

60 درصد چاه های قنات مسدود است و 40 درصد آنها با آبدهی 150 لیتر در ثانیه باقی مانده است.

ناصر خسرو در سفرنامه خود سخن از قناتی پر آب می آورد با 700 گز عمق و چهار فرسنگ طول، این قنات قناتی نیست جز قنات قصبه گناباد که با 2500 سال قدمت قدیمی ترین و پر آب ترین قنات جهان با عمیق ترین مادر چاه جهان به عمق 300 متر است.

 آبدهی130 لیتر در ثانیه

مادر چاه قنات قصبه با آبدهی بیش از 130 لیتر در ثانیه واقع در دامنه های شمالی سیاه کوه با کانالی به طول 33 کیلومتر متشکل از هفت کانال متصل به هم تا مظهر قنات واقع در جنوب محله معروف به قصبه شهر یک شاهکار ساخته دست بشر می باشد و نمادی از توانایی انسان در سازگاری با محیط است.

این اثر تاریخی یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری منطقه است که با بررسی باستان شناسان داخلی و یافته های سفالین پراکنده در داخل قنات، قدمت آن به دوره هخامنشی تخمین زده شده است.

در مطالعات و بررسی های میدانی مسیر قنات و پیمایش در سطح آن می توان قطعه سفال هایی را کنار خاک ریز دهانه چاه ها مشاهده کرد که تنها مدرک و سند برای تشخیص زمان احتمالی حفر قنات یا لایروبی آن محسوب می شود.

بر اساس سفال های قرن چهارم و نهم هجری که در کناره برخی چاه های فرعی قنات قصبه گناباد مشاهده شده، احتمال دارد شاخه اصلی قنات به طول 6403 متر ابتدا در امتداد شمال به جنوب حفر شده و در دوره های بعد به مقتضای نیاز شاخه های فرعی در جهت جنوب غربی از شاخه های اصلی جدا شده باشد.

با توجه به سفال های جمع آوری شده که قابل مقایسه با سفال های دوران هخامنشی است احتمال دارد ایجاد قنات گناباد مقدم بر وجود آن شهر یا تشکیل اجتماعی در آن منطقه باشد زیرا در عرصه بیابانی گناباد جز قنات که آب را از سفره های زیرزمینی در عمق صدها متر به سطح زمین انتقال می دهد منابع آب دیگری اعم از چشمه و رودخانه دائمی وجود ندارد و بدیهی است که لازمه یکجانشینی، وجود منبع مطمئن تامین آب است.

اما ایجاد و حفر یک قنات به عظمت قنات قصبه نیاز به نیروی انسانی ماهر، منابع مالی و ساختار اجتماعی و سیاسی معین است، حال کدام قنوات قبل از قنات قصبه وجود داشته است یک سوال اساسی باستان شناسی است.

می توان اینگونه تصور کرد که با حفر قنات قصبه و رسیدن آب آن به گناباد، این شهر رونقی دیگر گرفته و توسعه و رشد آن شتاب یافته است.

با این فرض می توان پذیرفت که قنات گناباد از پیشینه کهن تری نسبت به شهر گناباد برخوردار است.

حسن تعریف ناصر خسرو

نخستین کسی که توصیف به نسبت مفصل از قنات گناباد آورده، ناصر خسرو قبادیانی است که در سال 444 هجری از شهر تون عازم گناباد بوده و در سفرنامه خود نوشته است: 'چون از شهر تون برفتیم آن مرد گیلکی مرا حکایت کرد که وقتی ما از تون به گناباد می رفتیم دزدان به بیرون آمدند و بر ما غلبه کردند، چند نفر از بیم خود را در چاه کاریز افکندند. بعد از آن جماعت یکی را پدری مشفق بود و یکی را به مزد گرفت و در آن چاه گذاشت تا پسر او را بیرون آورد، چندان ریسمان و رسن که آن جماعت داشته حاضر کردند و مردم بسیار آمدند، هفتصد گز رسن فرو رفت تا آن مرد به بن چاه رسید، رسن در آن پسر بست و او را مرده بیرون کشیدند و آن مرد چون مرده بیرون آمد گفت آبی عظیم در این کاریز روانست و آن کاریز چهار فرسنگ می رود.'

به نظر می رسد حکایتی که ناصر خسرو در سفرنامه خود آورده مبدا اظهار نظرهای بعدی در باره قنات گناباد باشد.

حمدالله مستوفی نیز در سال 740 هجری قمری با استفاده از روایت ناصر خسرو در باره این قنات نوشته است: 'چهار فرسنگ درازای کاریز است و چاه آن تخمینی هفتصد گز باشد و چند موضع می باشد و مجموع را آب از کاریز و بیشتر کاریز ها از طرف جنوب به شمال می رود.'

منبع مطلب : sedayiran.com